چاپ

ندای لرستان - روایت‌های قدیمی را که مرور کنی و به قصه‌های مادربزرگ ها سرک بکشی حتما یک پای ماجرا «کرسی» است و حکایت دورهمی‌هایی که حالا کمرنگ شده است؛ به بهانه یلدا سراغ گرمابخش محفل زمستانی رفته‌ایم.

«کرسی» ابزاری گرما بخش است که در شب های یلدا جایگاهی برای گذراندن «شوچله» و دورهم نشینی های خانوادگی محسوب می شود و از قدیم الایام مورد استفاده مردم سرزمین و دیار بروجرد بوده است.
«کرسی» وسیله ای است که به جای بخاری برای گرما بخشیدن به فضای خانه و محل تجمع اعضای خانواده استفاده میشده است.
کرسی چهار پایه دارد و از چوب بوده که بنا بر سلیقه های مختلف در اندازه های بزرگ و کوچک ساخته می شود. این وسیله چوبی طوری مهندسی شده است که در تمامی نقاط خانه قابل تعبیه و استفاده است.
«کرسی» بهانه ای برای شب نشینی و دورهمی های خانوادگی
به همین منظور در بازدید از روستای «دره گرم» از توابع بخش اشترینان بروجرد یکی از اهالی روستا در رابطه با استفاده کرسی به عنوان وسیله گرمایشی گفت: در اکثر خانه های این روستا کرسی وسیله گرمایشی فضای خانه است گرچه چراغ علاءالدین و بخاری هم هست اما اهالی روستا ترجیح می دهند بیشتر از کرسی استفاده کنند.

وی افزود: سال هاست که مردم روستای «دره گرم» از کرسی استفاده می کنند و با آن خو گرفته اند چون فقط به عنوان وسیله گرمایشی به آن نگاه نمی کنند بلکه کرسی را بهانه ای برای شب نشینی و دورهمی های خانوادگی و فامیلی می دانند.
زهرا گودرزی با بیان اینکه گرچه تهیه سوخت کرسی دغدغه های خود را دارد، ادامه داد: البته برای تامین سوخت مورد نیاز برای روشن کردن منقل کرسی، فصل سرما آغاز نشده به فکر آن هستیم لذا یا چوب درختان خشک شده را جمع آوری می کنیم یا زغال آماده می خریم.
این بانوی روستایی خاطر نشان کرد: نوع سبک زندگی امروز نسبت به گذشته تغییر کرده اما دیدگاه مردم روستای «دره گرم» مانند دیگر روستاهای همجوار نسبت به استفاده از کرسی به هیچ وجه عوض نشده است.
«کرسی» برای مردم بیشتر نماد باهم بودن خانواده را دارد
رقیه سادات موسوی یکی دیگر از اهالی روستا نیز در این رابطه افزود: کرسی برای مردم بیشتر نماد باهم بودن خانواده را دارد و بهانه خوبی است که اعضای خانواده و فامیل را دور هم جمع می کند.

وی تصریح کرد: کرسی تنها وسیله گرمایشی خانه نیست بلکه اغلب غذایی که قرار است برای ظهر یا شام آماده کنیم را مهیا کرده و داخل منقل روی آتش زیر خاکستر می گذاریم تا به آرامی پخته شود و گرم بماند؛ یا مثلا کتری آب را اول صبح روی آتش منقل که زیر کرسی داخل چهارپایه قرار دارد، گذاشته و بعد که آب جوش آمد چای را دم می کنیم.
قرار گرفتن در زیر کرسی باعث می شود افراد از عوارض درد دست و پا در امان بمانند
موسوی ادامه داد: قرار گرفتن در زیر لحاف کرسی لذت خاصی دارد که هیچ وسیله گرمایشی ندارد به ویژه زمانی که هوا سردتر می شود وسیله مناسبی برای گرم کردن خانه و بدن اعضای خانواده است.
به گفته این بانوی روستایی قرار گرفتن در زیر کرسی باعث می شود افراد از درد دست و پا در امان بمانند و از گرمای بیشتری بهره مند شوند.
کرسی به غیر از گرما بخشی محلی برای بازگو کردن خاطرات است
حسن محمدی از اهالی روستای «گندل گیلان» از روستاهای همجوار «دره گرم» نیز گفت: همیشه برای ما کرسی به غیر از گرما بخشی محلی برای بازگو کردن خاطرات دوران کودکی بوده است.
وی گفت: امروزه در بیشتر خانه های پدری این وسیله گرمابخش هنوز خودنمایی می کند و محلی برای گردهم آمدن اعضای خانواده در کنار یکدیگر است به طوریکه با وجود دیگر وسایل گرمایشی اما مردم ترجیح می دهند از کرسی استفاده کنند چرا که وسیله ای بی خطر است و عوارضی چون گاز گرفتگی، خفگی و ... ندارد.

محمدی بیان داشت: با توجه به اینکه مردم تمایل دارند به سمت زندگی مدرنیته بروند اما جایگاه کرسی در بیشتر خانه های مردم این روستا حفظ شده است چون اهالی برای کرسی که بهانه ای برای دورهم جمع شدن اعضای خانواده می شود، ارزش خاصی قائلند.
از نظر فرهنگ مردم شناسی می توان کرسی را نمادی از همبستگی و اتحاد اعضای خانواده و فامیل دانست
کلثوم دلیران کارشناس فرهنگی نیز در رابطه با کاربرد کرسی در بروجرد گفت: از نظر فرهنگ مردم شناسی می توان کرسی را نمادی از همبستگی و اتحاد اعضای خانواده و فامیل دانست.
وی تصریح کرد: البته در حال حاضر وجود کرسی در استان های مختلف به ندرت دیده می شود و این نشان دهنده تمایل مردم به سمت زندگی های امروزی بدون کرسی و استفاده از شومینه، پکیج، شوفاز و بخاری های گازسوز است.
دلیران ادامه داد: وجود فرهنگ غنی استحکام بخشی به خانواده و اهمیت دادن به دورهمی های شبانه در فصل سرما باعث شده است مردم دیار بروجرد با تغییر کاربری وسایل متنوع گرمایشی هنوز هم از کرسی استفاده کنند.

وی تاکید کرد: استفاده از کرسی هنوز در بیشتر روستاهای بروجرد رواج دارد.
شکل و شمایل کرسی و تزئیناتی که بر روی لحاف مخصوص آن انجام می شود خود زیبایی خاصی به اتاق خانه ها می بخشد
این کارشناس فرهنگی گفت: شکل و شمایل کرسی و تزئیناتی که بر روی لحاف مخصوص آن انجام می شود خود زیبایی خاصی به اتاق خانه ها می بخشد که شاید دیگر وسایل گرمایشی این جاذبه را نداشته باشند.
دلیران یادآور شد: آنچه که در بین مردم بروجرد مرسوم است وجود کرسی در شب یلدا و دورهمی های این شب طولانی از سال است که از آن به نام «شوچله» یاد می کنند.
قصه گویی در شب های طولانی و سرد زمستان در کنار «کرسی»
حجت اله یارمحمدی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد در رابطه با اهمیت استفاده از «کرسی» به جای بخاری در میان مردم این شهرستان، گفت: در استان لرستان به ویژه روستاهای شمال بروجرد، بخش هایی از همدان و قزوین سال هاست از کرسی استفاده می شود.
وی گفت: کرسی وسیله ای چوبی است به شکل چهارپایه که در اندازه های مختلفی ساخته می شود و در همین بازار قدیمی بروجرد امروزه کارگاه های ساخت آن موجود است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد با بیان اینکه استفاده از «کرسی» از سال های دور به عنوان میراثی ماندگار در بین مردم بروجرد مرسوم بوده است، ادامه داد: در برخی از خانه های تاریخی و قدیمی بروجرد «کرسی» از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است به این شکل که در قسمتی از خانه فضایی برای آن تعبیه می کردند به این صورت که در محل مورد نظر چاله ای می کندند و کرسی را مستقر می کردند که مبادا تکان بخورد و ثابت بماند تا آنجا که این سبک کاربری در معماری آن زمان جایگاه خاص خود را پیدا کرده است.
یارمحمدی خاطر نشان کرد: «کرسی» در خانه های تاریخی بروجرد علاوه بر ارزش و اعتباری که از لحاظ گرمایشی داشته محل تجمع اعضای خانواده در شب هایی بوده که آن زمان هم سرگرمی وجود نداشته است.
وی افزود: قصه گویی و متل گویی در شب های طولانی و سرد زمستان آن هم در کنار «کرسی» با اعضای خانواده دو مقوله ارزشمند هستند که از لحاظ مردم شناختی جایگاه ویژه ای از قدیم الایام تا به امروز نسل در نسل به میراث مانده است.
بالاترین بخش کرسی به بزرگ خانواده اختصاص دارد
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد با بیان اینکه کرسی هم مانند یک خانه از جایگاه خاص برخوردار است، ادامه داد: در گذشته کرسی از چهار بخش و بالاترین بخش آن به بزرگ خانواده و بخشی که به درب ورودی اتاق نزدیک بوده به مادر خانواده تعلق داشته است.
یارمحمدی افزود: نظام توجهات در مجلس فضای پیرامون چهارچوبی که به آن کرسی گفته می شود متمرکز بوده و متناسب با شان و منزلت افراد از فضای کرسی استفاده می شده است.
وی با اشاره به تاثیرگذاری کاربرد «کرسی» در خانه های مردم بروجرد تاکید کرد: تجمع اعضای خانواده و فامیل به موجب وجود کرسی در بیشتر منازل بویژه در شب های یلدا نمادی از فرهنگ اسلامی و نشات گرفته از مردمداری مردمان دیار بروجرد است که این فرهنگ متاسفانه امروزه با تغییر سبک زندگی و جایگزین شدن بخاری، شومینه و ... به جای کرسی کم رنگ و در برخی نقاط فراموش شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد افزود: کرسی تنها یک وسیله چهار پایه چوبی نیست بلکه از اجزایی مانند یک عدد منقل آهنی و مقاش جهت روشن کردن آتش مورد نیاز یک مجموعه گرمایشی را تشکیل می دهند که نوع سوخت مورد نیاز هم در برخی مناطق بر اساس سلیقه و امکانات موجود متفاوت است.
90 درصد از مردم روستاهای شمال بروجرد برای گرم کردن خانه هایشان از کرسی استفاده می کنند
یارمحمدی گفت: در برخی روستاها با توجه به ازدیاد چوب از درختان خشک که قابلیت رشد ندارند برای مصرف سوخت کرسی استفاده می کنند، برخی زغال آماده خریداری کرده انبار می کنند و در فصل سرما برای گرم کردن کرسی استفاده می کنند و امروزه بیشتر به لحاظ اینکه مردم خود را به دردسر نیندازند از برق برای گرم کردن کرسی استفاده می کنند که البته کاربردی خطرناک دارد.
به گفته وی زنان خانه برای کرسی لحاف های مخصوص رنگی و بزرگ و مربع شکل درست کرده یا از بازار خریداری می کنند که تزئین روی لحاف کرسی در اغلب مناطق باز به نوع سلیقه افراد بستگی دارد که البته در بیشتر مواقع از ماشته های دست باف محلی برای روی لحاف کرسی استفاده می شود که باز روی این ماشته دست باف یک سفره از جنس پلاستیک انداخته می شود تا با گذاشتن خوراکی و تنقلات و ... بر روی کرسی از نفوذ آب یا اثر آلودگی بر لحاف و پارچه های روی آن جلوگیری شود.
یارمحمدی گفت: در حال حاضر 90 درصد از مردم روستاهای شمال بروجرد برای گرم کردن خانه هایشان از کرسی استفاده می کنند و کاربرد آن را نسبت به دیگر وسایل گرمایشی ترجیح می دهند.
«کرسی» گرما بخش خانه های مردم دیار بروجرد
رضا آریایی فرماندار بروجرد نیز در رابطه با کاربرد «کرسی» در بین مردم شهرستان اظهار داشت: در سال های گذشته مردم بروجرد همانند دیگر نقاط سردسیر کشور از «کرسی» به عنوان وسیله ای برای گرم کردن فضای خانه استفاده می کردند.
وی افزود: کرسی در خانه های مردم بروجرد از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و هست، آنچنانکه به جز گرما بخشیدن به فضای خانه محلی برای دور هم شدن اعضای خانواده و گاها اعضای فامیل به خصوص در شب های سرد فصل زمستان به کار می رفته است.
فرماندار ویژه بروجرد تصریح کرد: امروزه این وسیله گرما بخش که میراثی بجا مانده از سال های دور مردم بروجرد است هنوز جایگاه خود را در حافظه مردم حفظ کرده است.
آریایی ادامه داد: اهمیت «کرسی» در خانه های مردم بروجرد تا آنجا بود که از آن به اجاق خانه هم تعبیر می شده است.
وی بیان داشت: در شهرستان بروجرد مانند دیگر مناطق کشور ممکن است خیلی از میراث های قدیمی از بین رفته باشد اما از آنجا که کرسی گرما بخش خانه های مردم دیار بروجرد بوده در طول سالیان متمادی حتی با تغییر سبک زندگی و جایگزین شدن بخاری های آهنی و گازسوز، اما هنوز هم مردم در برخی از روستاهای شمال بروجرد ترجیح می دهند همچنان از کرسی استفاده کنند.