چاپ

لر آنلاین - خرم آباد- ایرنا- برای دیدن مدارس عشایری لرستان از جنوب شهرخرم آباد کیلومترها فاصله می گیری و بعد از پشت سر گذاشتن مناطقی با نام های محلی قلعه نصیر، آبسر، دادآباد و دره دهلیج به منطقه ای با نام تخت چان می رسی منطقه ای که مدارس آن تا پیش از این چیزی از خانواده کپرها بوده و اکنون مدارس مناسب تری برای آنها ساخته است.
مدارسی که در مقایسه با سنگ، کلوخ و چوب مناسب ترند و هنوز هم شاید به آن تجهیزات و فضای فیزیکی استانداری که لازمه درس و تحصیل کودکان و دانش آموزان باشد نرسیده اند.
تخت چان نام منطقه ای عشایری و در عین حال یکی از مناطق محروم استان لرستان در شهرستان پلدختر است که خود بخش های مختلفی با محله های متعددی دارد که مرکزیت آن را قلعه میش وند تشکیل می دهد؛ یک آموزشگاه شبانه روزی در این قلعه ساخته شده که با توجه به شرایط سخت رفت و آمد در این مسیرها راهکار خوبی برای پذیرش و ثبت نام دانش آموزان عشایری است.
محدثه دختر نوجوان 18 ساله ساکن در این منطقه می گوید تا راهنمایی خوانده و دیگر ادامه نداده است با اینکه مدرسه در مجاورت قلعه ای است که آموزشگاه شبانه روزی قرار دارد اما محدثه می گوید خود و خانواده اش علاقه چندانی به ادامه تحصیل ندارند.
محدثه مهربانویی صمیمی و از دیار عشایر است که مهمان نوازی برگرفته از ریشه و تبار ایلیاتی خود را به خوبی در رفتارش نشان می دهد به "ماه دولت" و "حوری" که عمه های او هستند اشاره می کند که آنها هم هیچ کدام سواد ندارند و به کارهای رسیدگی به دام ها و پخت نان و نگهداری از مرغ ها و بوقلمون مشغولند و او هم کمک حالشان است.
زهرا دختر دانش آموزش کلاس پنجمی است و در همین آموزشگاه درس می خواند و از همین حالا لباس های مخصوص مدرسه اش را به تن دارد؛ می گوید از همین حالا ذوق مدرسه رفتن را دارد و منتظر آغاز باز شدن مدرسه اش است ولی مدرسه ها هنوز باز نشده اند چراکه مدارس عشایری از اواخر مهرماه باز می شوند.
از قلعه میش وند که عبور می کنی بعد از چند کیلومتر راه خاکی و سنگلاخی به جایی با نام کبوتران می رسی؛ جایی که قرار است عشایر به آنجا آمده و در کپرهایشان که در اصطلاح محلی به آنها مالگه و زمگه گفته می شود، مستقر شده اند.
این شور زندگی را در جنب و جوش زنان و کودکان و لباس هایی انداخته شده زیر آفتاب روی تخته سنگ های اطراف می توان از دور هم دید و البته صدای زنگوله هایی از جنس مس و برنج گله که با نزدیکتر شدن به محل زندگی (مالگه یا زمگه) عشایر بیشتر به گوش می رسد، هویداگر شوری و هیجانی است به نام زندگی آن هم در دل این سکوت اصیل طبیعت.
کبوتران جایی در حوالی گرشیر است و دانش آموزان آن باید برای رفتن به مدرسه به گرشیر بیایند هر چند مسیر کوتاه باشد اما سختی راه برای رفتن با پای پیاده را نمی توان نادیده گرفت؛ رنج راهی که البته کودکان عشایر با آن بیگانه نیستند و شاید برایشان دیگر رنجی هم نداشته باشد که از آغاز با این شیوه، زندگی کرده اند.
برخی کپرها هم خالی اند و صاحبان شان در راهند و تا 20 مهر مستقر خواهند شد، کبوتران را باید رد کنی تا به مدرسه ای دیگر در منطقه عشایری تخت چان برسی؛ منطقه ای با نام گرشیر که این منطقه نیز دارای مدرسه ای پیش ساخته از جنس بتن است.
این مدرسه بتنی پیش ساخته هنوز در و پنجره ای ندارد و خالی از هر وسیله ای است تا چند هفته از مهر که گذشت عشایر منطقه مستقر می شوند مدرسه هم رو به راه خواهد شد و این سکوت بی انتها را با حال و هوای ذاتی کودکان و میز و تخته سیاه شور می بخشد.
بعد از گرشیر برای رسیدن به مدرسه بعدی باید حدود یک ساعت با خودروی شاسی بلند رانندگی کرد و راه را از بیراهه ها که همگی در خاکی بودن و گاه سنگفرشی طبیعی شبیه به هم هستند تشخیص داد؛ راهی که باید پیاده اش و به اصطلاح و زبان ساکنان در منطقه باید با "رهپا" (پای پیاده) رفت تا چند و چون سختی اش را لمس کنی.
راه خاکی و همراه با شیب به سمت بالا را طی می کنی تا به جایی صاف و هموار می رسی که راه را برایت به سنگفرشی طبیعی تبدیل کرده است و در نهایت به مدرسه منطقه تخت نازنین می رسی.
نام تخت نازنین برگرفته از هموار و صاف بودن منطقه است و عشایر در هر نقطه از آن بدون هیچ زحمتی در پیدا کردن جای مناسب می توانند چادر، کپر، کولا یا سرپناه و بنا بر اصطلاح مورد استفاده خودشان "مالگه" یا "زمگه" (محل زندگی) خود را برپا کنند.
مدرسه اش هنوز قفل محکی بر در دارد و این قفل زنگار بسته هیچ نشانی از اینکه قرار است اول مهر باز شود را ندارد؛ بنا بر گفته اهالی منطقه هنوز خانوارهای عشایری که قرار است بچه هایشان در اینجا درس بخوانند نیامده اند و نهایت تا چند هفته دیگر خواهند آمد و تا آن موقع هم کلاس های این مدرسه که اکنون انباری برای علوفه و جو و گندم عشایر است رو به راه خواهند شد.
فرزانه دختر جوان 20 ساله ای که هیچ راهی بین محل زندگی او تا مدرسه وجود ندارد و همین که از کپر یا سیاه چادر بیرون و چند قدم به سمت چپ می آید به مدرسه می رسد اما او هیچگاه به مدرسه نرفته و تحصیل نکرده است.
وی می گوید با اینکه خواندن و نوشتن را خیلی دوست دارد اما زمانی که سن مدرسه رفتن او بود این مدرسه وجود نداشت و مدرسه در سال های اخیر در محل زندگی آنها احداث شده است.
فرزانه می گوید به علت علاقه ای که به خواندن و نوشتن دارد خودش بدون اینکه هیچ آموزشی دیده باشد می تواند روخوانی کند و بنویسد؛ او حتی برای اینکه این توانایی را به من نشان دهد شماره تلفنم را در گوشی اش ذخیره کرد.
توران مادر فرزانه می گوید فرزانه زمانی که به دنیا آمد تمام موها، ابروها و مژه هایش سفید بود(زال)، رنگی که حالا بعد از سال ها آفتاب خوردن دیگر اثری از آن باقی نماده و رنگی گندمی متمایل به برنزه به خود گرفته است؛ زیبایی که با طوسی شدن رنگ موهایش دوچندان شده است.
فرزانه می گوید دیگر فرصت مدرسه رفتن ندارد اما از انجام کارهای خانه لذت می برد و هر روز برای آوردن مشک آب و شستن ظرف ها و لباس ها به منطقه ای که بالاتر از محله آنهاست می رود و گاه انجام این کارها از صبح تا ظهر طول می کشد.
برای دیدن مدرسه بعدی باید تخت نازنین را به سمت دامنه های کوهی که از دور پیداست ترک کنی منطقه ای بنام شاداب کوه که مدارس آنجا به دلیل نداشتن راه دسترسی، کانکس هایی برای آنها در نظر گرفته می شود، کانکس هایی که همزمان با آمدن عشایر در آن منطقه برپا و هروقت عشایر می روند، جابجا می شوند.
مدارس این منطقه تا قبل از کانکس از جنس چادر و کپر بودند؛ جایی که از دور کوهش پیدا بود و ما به دلیل نزدیک شدن به غروب آفتاب و نداشتن راه خودرو از بیم تاریکی هوا برای بازگشت فرصت رفتن و دیدنش را نداشتیم.
** 53 درصد جامعه عشایری با سواد هستند
حاجیمراد بیرانوند مدیر کل امور عشایری استان لرستان درخصوص تعداد جمعیت عشایری این استان می گوید: هم اکنون تعداد خانوارهای عشایری در استان لرستان به 14 هزار خانوار با 84 هزار نفر جمعیت است.
وی با بیان اینکه جامعه عشایری لرستان شامل 14 ایل و 15 طایفه است، افزود: جمعیت عشایری استان با داشتن یک و نیم میلیون واحد دامی سالانه 12 هزار تن گوشت قرمز و 29 هزار تن شیر 25 درصد پروتئین استان را تولید می کند.
بیرانوند اظهار کرد: مجموع تولیدات زراعی، باغی و دامی عشایر استان به حدود 130 هزار تن می رسد.
وی افزود: هم اکنون از نظر میزاد سواد 53 درصد جامعه عشایری باسواد هستند.
** بالغ بر پنج هزار دانش آموز در مناطق عشایری مشغول تحصیل هستند
رئیس آموزش و پرورش عشایری استان لرستان نیز گفت: درمجموع تعداد دانش آموزان تحت نظر منطقه عشایری لرستان حدود پنج هزار و 100 دانش آموز در سه مقطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم و کاردانش است که دارای 462 کلاس در مقطع ابتدایی، 19 آموزشگاه در مقطع متوسطه اول و هفت آموزشگاه شبانه روزی در مناطق مختلف استان است.
نصرت اله بازگیران افزود: طی چند سال اخیر و بخصوص امسال برنامه های مختلفی به منظور افزایش پوشش تحصیلی در مناطق عشایری در دستور کار و در اولویت قرار گرفت تا بتوان این پوشش را به 98 درصد رساند؛ در همین راستا حتی در مناطقی با کمترین تعداد دانش آموز هم مدرسه در نظر گرفته شده است.
** وجود 25 مدرسه 2 دانش آموزه در لرستان
بازگیران اظهار کرد: با حمایت های اداره کل آموزش و پروش لرستان هم اکنون 25 آموزشگاه ابتدایی که تنها دارای 2 دانش آموز هستند در مناطق مختلف و سخت گذر لرستان وجود دارد.
وی درخصوص تلاش برای وسعت پوشش تحصیلی مناطق عشایری لرستان به ایجاد دبیرستان دخترانه در منطقه هومیان کوهدشت و دبیرستان دخترانه در منطقه "چول هول" بخش میانکوه شرقی اشاره کرد.
** وجود 36 مدرسه از جنس چادر و 80 مدرسه از نوع کانکس در مناطق مختلف لرستان
رئیس آموزش و پرورش عشایری لرستان گفت: هم اکنون بین 30 تا 36 آموزشگاه از نوع چادر در مناطق مختلف لرستان وجود دارد که با توجه به کوچ رو بودن عشایر و مستقر نشدن در یک مکان در طول سال متناسب با محل استقرار چادرهای عشایر، چادر مدرسه برپا می شود.
وی افزود: در برخی مناطق سخت گذر استان لرستان نیز که امکان راه دسترسی وجود ندارد کانکس هایی به عنوان مدرسه از طریق بالگرد در آن مناطق نصب می شود که تعداد این نوع مدارس به حدود 80 کانکس می رسد.
رئیس آموزش و پرورش عشایری لرستان یادآور شد: در راستای اجرای طرح کپرزدایی در سال های اخیر مدارس کانکسی جایگزین مدارس کپری شده اند که این کانکس های هماهنگ با کوچ عشایر نیازمند هزینه ای برای جابجایی هستند.
** جذب نیروی انسانی بومی باعث ماندگاری معلمان در مناطق عشایری می شود
وی گفت: با توجه به سخت گذر بودن مسیر و شرایط خاص زندگی مناطق عشایری اگر معلم عشایری و نیروی انسانی به منظور تعلیم و تربیت دانش آموزان از نیروهای بومی و محلی عشایری جذب شود، ماندگاری آنها در این مناطق طولانی تر خواهد شد.
رئیس آموزش و پروش عشایری لرستان درخصوص کمبود نیروی انسانی این استان اظهار کرد: پارسال 50 نیرو کمبود داشتیم و امسال نیز با 30 تا 40 نیرو که قرار است از دانشگاه فرهنگیان جذب شوند دیگر کمبود نیرو نخواهیم داشت.
وی مشکلات معیشتی معمان را از مشکلات آموزش و پرورش در مناطق کوچ رو لرستان عنوان کرد و افزود: در برخی مدارس تعداد سه یا چهار دانش آموز حضور دارد که برای همین تعداد باید معلم فرستاده شود.
بازگیران گفت: نحوه رفت و آمد معلمان در مدارس نزدیک و همجوار به صورت روزانه و یا هفتگی و در مدارس نسبتا دور عزیمت به مدرسه در اول هفته و برگشت از مدرسه در پایان هفته انجام می شود.
وی افزود: در مدارس دور و دارای پیاده روی، اقامت معلمان به صورت ماهانه انجام می شود و در مدارس کوچ رو، عشایری که فاصله تردد زیادی دارند در پنج ماه قشلاقی دانش آموزان بصورت 2 نوبت تدریس می شوند و در مدارس کوچ رو با مسافت کم آموزگار به همراه ایل، مدرسه را جابجا می کند.
رئیس آموزش و پرورش عشایری لرستان گفت: کمبود و فرسودگی وسایل نقلیه، وسایل گرمایشی و سرمایشی و همچنین کمبود وسایل کمک آموزشی از دیگر مشکلات این منطقه آموزشی است که با مساعدت مدیرکل آموزش و پرورش لرستان بیشترین بسته های آموزشی به این مناطق تعلق گرفته است.
** مشارکت نکردن خانواده های عشایری در تحصیل فرزندان
وی عمده ترین مشکل آموزش و پرورش منطقه عشایری لرستان را مشارکت نکردن خانواده های عشایری در آموزش فرزندان خود دانست و گفت: این خانواده ها اولویتی برای این کار قائل نیستند و حاضرند برای کارهایی از قبیل مهمانداری و پرداختن به سایر امور هزینه های هنگفتی را اختصاص دهند اما در بخش آموزش فرزندان خود مشارکت و همکاری ندارند.
وی افزود: تمام هزینه های آموزش عشایری لرستان شامل هزینه کتاب و بیمه از طریق خیرین مدرسه ساز تامین می شود در صورتیکه اگر فرهنگ مشارکت در عشایر درخصوص آموزش و پرورش ارتقا یابد موثرتر می توان در افزایش گسترش پوشش تحصیلی در مناطق عشایری عمل کرد.
1920/3022
خبرنگار: مهری میردریکوند ** انتشاردهنده: احسان کردی