بزرگنمايي:

لر آنلاین - کمبود منابع و رقابت فزاینده بخش‌ ‎ های مختلف برای آن، میزان آب موجود برای آبیاری محصولات کشاورزی را کاهش می ‎ ‌ دهد. از طرفی محدودیت منابع و خاک به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی کشور از یک سو و ضرورت تحقق ‎ ‌پذیری آرمان خودکفایی در امور زیربنایی از سوی دیگر، موجبات بهره‌ ‎ برداری بهینه از منابع آب و خاک موجود در سطح کشور را امری اجتناب ‎ ناپذیر می ‎ ‌سازد، بنابراین مدیریت کارآمد آب برای تولید گیاهان زراعی در مناطق کم آب مستلزم به کارگیری روش ‎ ‌های موثر است.
  طی سال­های اخیر استفاده بیش از حد و غیرمعقول از مواد شیمیایی در کشاورزی، استفاده بی­رویه از آب و به کارگیری روش‎­های نامناسب آبیاری وضعیت نگران‎کننده و ناپایداری را در فعالیت­‎های کشاورزی کشور بوجود آورده است. در این میان کشت گیاهان با نیاز آبی بیشتر مانند برنج از معضل ‎ های بزرگ کشاورزی محسوب می ‎ شود که در تمام کشور به غیر از استان ‎ های شمالی ممنوع شده است اما علی رغم این محدودیت ‎ ها هنوز کشت شده و توجهی به در خطر بودن منابع آبی نمی ‎ شود.
اصلاح الگوی کشت باید در دستور کار قرار گیرد و با وجود اینکه موضوع جدیدی نیست اما بحران منابع آب و خاک سبب شده تا این مهم بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ‎ ها، بازنگری در الگوی کشت ضروری به نظر می‌رسد تا از هدررفت منابع تولید از جمله منابع آبی جلوگیری شود . گرچه در ماهیت ضرورت اصلاح الگوی کشت اختلاف نظری وجود ندارد اما نوع نگاه به مساله، گاه نگرانی‌هایی را مخصوصا در استان ‎ هایی مانند لرستان که کاشت محصولات خاصی در طول سال ‎ های متمادی در آن نهادینه شده است، در پی دارد.
برای جلوگیری از کشت محصولات آبدوست هیچ قانونی وجود ندارد
محمد منصوری، یک کارشناس جهاد کشاورزی لرستان درباره اجرای الگوی کشت در اراضی کشاورزی استان گفت: برای اجرای الگوی کشت ابتدا باید نیاز آبی گیاهان مشخص شود و براساس سیاست‌های بالادستی 50 درصد محصولات به کشت محصولات استراتژیک نظیر گندم و کلزا اختصاص داده شود .
وی بیان کرد: با توجه به اینکه 90 درصد وابستگی به روغن داریم باید به سمت کشت این دو محصول استراتژیک برویم چراکه کشت آنها در مدیریت منابع آب مؤثر است .
منصوری یکی از مشکلات استان را نبود قانون در بحث تجمیع اراضی کشاورزی برشمرد و با بیان اینکه نیاز است بدانیم مساحت قطعات اراضی به چه صورت باشد که راندمان ماشین‌آلات و آب و مدیریت مزرعه را داشته باشیم، گفت: در کل دنیا حدود و قطعات اراضی شناسنامه‌دار هستند اما در کشور ما اینگونه نبوده و زمین ‎ ها قطعه‌بندی و ریز شده هستند .
این کارشناس جهاد کشاورزی با بیان اینکه در بحث الگوی کشت قوانین، فرمت‌هایی تعریف کردیم که براساس آنها از کشت محصولات آبدوست جلوگیری و محصولات جایگزین را ارائه دهیم، یادآور شد: در همین راستا کشت سیب‌زمینی، ذرت، هندوانه و... برای دشت‌های کوهدشت را ممنوع کرده‌ایم .
وی با تاکید بر اینکه در بحث کشت محصولات آبدوست هیچ قانونی وجود ندارد که جلوگیری کنیم، تصریح کرد: جهاد کشاورزی استان هیچگونه ابزاری برای جلوگیری از کشت گیاهان آبدوست ندارد اما می ‎ تواند از قانون حفاظت بیت‌المال برای جلوگیری از کشت آبدوست استفاده کرد.
از وظایف جهاد کشاورزی می ‎ توان به برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر لازم به منظور افزایش بهره ‎ وری از عوامل و منابع تولید کشاورزی و دستیابی به الگوهای کشت متناسب با منابع آب در دسترس، ظرفیت ‎ های تولید و شرایط اقلیمی مناطق مختلف کشور، بررسی، تدوین و اجرای برنامه‌ها، طرح ‎ ها و دستورالعمل‌های مربوط به الگوی کشت محصولات کشاورزی و همچنین نظام دامداری، دامپروری و منابع طبیعی استان در قالب سیاستهای مصوب و اجرای طرح ‎ های کوچک تأمین و توسعه منابع آب در سطح استان (پس از کسب مجوز لازم از سازمان آب منطقه‌ای ذیربط) اشاره کرد که این اقدامات می ‎ توانند نقش بسزایی در اصلاح الگوی کشت داشته باشند.
وضعیت منابع آب در کشور و استان بحرانی است
عبدالرضا بازدار، رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان نیز در این باره گفت: وضعیت منابع آب در کشور و استان بحرانی بوده و کیفیت آن در حال از بین رفتن است.
وی افزود: هم‌اکنون خیلی از آب‌ها در حال شور شدن هستند و منابع نیز تحلیل می‌یابند چراکه مصرف و تجدید ‌آنها برابر نیست.
بازدار با اشاره به اعلام ترکیب کشت محصولات استان بیان کرد: باید بر این اساس پیش رفت و نظارت روی رعایت آن انجام شود تا در درازمدت مورد استفاده قرار گیرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان میزان بارش استان را حدود 515 میلی‌متر عنوان کرد و ادامه داد: در استان اقدامات لازم برای ذخیره‌سازی این بارندگی‌ها نداریم و نتوانسته‌ایم از سازه و سدهای خود در این راستا بهره ببریم.
وی با بیان اینکه می‌توانستیم با احساس مسئولیت بیشتر در گذشته این تهدیدها را نداشته باشیم، اضافه کرد: هم‌اکنون به دنبال یافتن مقصر نباشیم و بیاییم برای مقابله با چالش ‎ های احتمالی مشارکت کنیم.
بازدار تصریح کرد: نتوانستیم تخصیص بگیریم و سدهایی که ساخته شده‌اند نیز شبکه پایین دست ‌آنها انجام نشده است.
این مسئول از ارائه 85 درصد هزینه اجرای سامانه‌های نوین آبیاری توسط دولت خبر داد و افزود: در جهاد کشاورزی روی توسعه باغات دیم در اراضی شیب‌دار کار شده و تاکنون 1200 هکتار انجام داده‌ایم.
وی با بیان اینکه روی مسائل آبخیزداری استان نیز کار می‌کنیم، اظهار کرد: همچنین پروژه مشارکتی ایران ایکاردا روی سه محصول گندم، جو و نخود در استان پیگیری می‌شود تا 25 درصد تولید افزایش یابد.
بازدار گفت: بی اطلاع صحبت نکنیم و با خود فکر کنیم که چه هزینه‌ای به کشاورز تحمیل کردیم و نتوانستیم کار کنیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان با انتقاد از اینکه واژه محصول آبدوست معنی ندارد، افزود: مگر گیاهی بدون آب نیز رشد می‌کند که دائم با عنوان گیاه آبدوست اعلام نظر می‌شود؟
وی با بیان اینکه همه محصولات از آب استفاده کرد و نیاز دارند، ادامه داد: هم‌اکنون کشت بهاره را محدود کرده‌ایم؛ در استان باید منابع خود را مدیریت و از برداشت‌های بی‌رویه جلوگیری کنیم.
به استناد قانون، توزیع عادلانه آب در پنج وظیفه به عهده بخش آب وزارت نیرو محول شده که شامل تعیین پهنا، بستر و حریم انهار طبیعی و کانال ‎ های عمومی و رودخانه ‎ ها، تخصیص و اجازه بهره ‎ برداری از منابع آب عمومی برای مصارف کشاورزی، شرب و سایر موارد، تامین آب مورد نیاز کشور، اجازه بهره برداری یا واگذاری بهره برداری از معادن شن و ماسه و خاک رس بستر و حریم رودخانه ‎ ها و تعیین میزان منابع آب سطحی و زیرزمینی است.
رودخانه‌های کشکان و تیره در آستانه خشک شدن
رضا میرزایی، مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان نیز در این باره گفت: با توجه به کشت بی‌سابقه محصولات آبدوست به ویژه برنج کاری در سرشاخه‌های رودخانه کشکان، آبدهی این رودخانه در محل ایستگاه هیدرومتری پلدختر از اوایل تیر نسبت به اوایل خرداد حدود 88 درصد کاهش یافته است .
وی با بیان اینکه آبگذری رودخانه تیره دورود نیز در اوایل تیر نسبت به ابتدای خرداد سال جاری حدود 84 درصد کاهش نشان می‌دهد، تصریح کرد: کشت محصولات آبدوست با نیاز آبی بالا علت اصلی کاهش شدید آبدهی این دو رودخانه بوده که در صورت ادامه، خشک شدن این دو رودخانه تا پایان تیر محتمل است .
میرزایی افزود: علیرغم هشدارهای کم آبی و عدم کاشت محصولات آبدوست هنوز عده‌ای در حال آماده سازی زمین جهت کاشت برنج هستند و این کار بحران را تشدید می‌کند .
وی بیان کرد: با توجه به پیش بینی‌های سازمان هواشناسی، از ابتدای سال آبی جاری (اوایل مهر 96) به وسیله رسانه ملی، مطبوعات، فضای مجازی، نصب بنر و پلاکارد در سطح شهرها و روستاها و حتی دادن اخطار کتبی به افراد خاطی برای وقوع بحران آب و عدم کاشت محصولات آبدوست با بهترین شیوه ممکن اطلاع‌رسانی کرده‌ایم .
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان گفت: همچنین 54 نفر در قالب 18 گروه گشت و بازرسی طی سال آبی در سطح دشت‌های استان مشغول گشت‌زنی جهت جلوگیری از اضافه برداشت ‎ ها و صیانت منابع آبی بودند که به افرادی که قصد کاشت محصولات آبدوست را داشتند تذکر داده و در مواردی با داشتن حکم دادستانی برخورد می‌کردند .
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان تصریح کرد: همچنین بیش از 22 جلسه شورای حفاظت از منابع آب در مرکز استان و شهرستان‌ها در طول سال آبی جاری برگزار و مصوبات خوبی در خصوص کم آبی و ارائه الگوی کشت داشته‌ایم .
وی بیان کرد: در اجرای مصوبات شورای حفاظت از منابع آب، دادستان‌های سراسر استان همکاری خوبی با ما داشته و به همین خاطر از بسیاری تخلفات در حوزه آب جلوگیری شده است .
میرزایی افزود: بیشترین مشکل در خصوص توسعه محصولات آبدوست از ناحیه غیربومی‌ها و همکاری تعدادی دلال بومی و افراد سودجو در استان ایجاد شده که لازم است با همکاری مردم این گونه افراد شناسایی شده تا با آنان برخورد قانونی شود .
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان اضافه کرد: اعضای شورای حفاظت از منابع آب در اجرای مصوبات به طور هماهنگ و منسجم به تعهدات خود عمل کنند تا از بروز بحران کم آبی در استان جلوگیری شود .
وی با عنوان اینکه علت بحران آب در حوضه رودخانه‌های کشکان و تیره دورود، کمبود بارش‌ها نیست بلکه انحراف از الگوی کشت است، افزود: در برخی شهرستان‌ها مثل نورآباد مزارع گندم شخم زده شد و توسط غیربومی‌ها اجاره و تبدیل به کشت سیب زمینی شد .
مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان گفت: رودخانه‌های کشکان و تیره دورود بعلت کاشت بی‌رویه محصولات آبدوست به ویژه برنج با بحران شدید کم آبی مواجه شده و با ادامه این روند در روزهای آیند‌ه با افزایش دما و شدت تبخیر، در آستانه خشک شدن و بحران زیست محیطی قرار می‌گیرند .
وی اظهار کرد: همه دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط باید در قالب یک کارگروه جهت جلوگیری از کاشت محصولات آبدوست در سطح استان همکاری و تلاش کنند، تصریح کرد: سازمان جهادکشاورزی بعنوان متولی اصلاح الگوی کشت، باید پیشانی مدیریت مصرف آب در مزرعه باشد و در جلوگیری از کاشت محصولات آبدوست، شرکت آب منطقه‌ای را یاری کند .
میرزایی افزود : با توجه به شرایط کم آبی و بروز بحران در حوزه رودخانه‌های کشکان و تیره انتظار می‌رود اداره کل محیط زیست استان منفعلانه عمل نکند و مدافع حق آبه‌های زیست محیطی خود بوده و علیه کسانی که به‌ صورت غیرمجاز برنج کاری کردند اقدام کند .
وی با بیان اینکه طی سال جاری از پل هرو واقع در پایین دست سد ایوشان تا بیران شهر، شاهیوند، خرم‌آباد و ویسیان بیش از سال‌های گذشته اقدام به کشت محصولات آب دوست به ویژه برنج شده است، گفت: علی‌رغم اطلاع رسانی به موقع شرکت آب منطقه‌ای لرستان و استفاده از همه ظرفیت‌های ممکن جهت جلوگیری از کاشت محصولات آبدوست، سازمان جهاد کشاورزی بعنوان متولی اصلاح الگوی کشت؛ پای کار نبود و همراهی نکرد .
مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان افزود: فشارهای سیاسی در اجرای طرح ملی سازگاری با کم آبی و همچنین پروژه پر و مسلوب المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز، طرح احیاء و تعادل بخشی استان، اختلال ایجاد می‌کند.
به گفته وی با وضعیت موجود، خشک شدن رودخانه کشکان طی پایان مرداد در پایین دست (پلدختر) محتمل است .
بحث و چالش بین این دو سازمان در مورد بهره ‎ برداری از منابع آب توسط کشاورزان سال ‎ هاست که در استان وجود دارد و یک روز باید به اجماع برسند چراکه دیگر زمانی برای آزمون و خطا و از دست دادن وجود ندارد.
کشاورز اگر برنج کشت نکند چه کاری انجام دهد؟
اسد عبدالهی، فرماندار خرم‌آباد نیز گفت: اگر از کشاورز خواستیم که برنج کشت نکند چه کاری انجام دهد؟
وی خاطرنشان کرد: در گذشته برنج‌کاران از رواناب استفاده می‌کردند و به کشت هر محصولی می‌پرداختند که حال با کمبود آب مواجه و دچار مشکلاتی شده‌ایم.
عبدالهی با بیان اینکه کشاورز به جای کشت محصولاتی که آب زیادی مصرف می‌کنند باید به سمت تولید دیگر محصولات مقاوم به خشکی پیش برود، ادامه داد: با سخنرانی در این رابطه کاری از پیش نمی‌بریم و باید فکری اساسی کرد.
فرماندار خرم‌آباد بیان کرد: بعضی از نهاده‌های مورد استفاده کشاورزان افزایش قیمت داشته اما قیمت خرید محصول همچنان ثابت و بدون تغییر مانده است.
وی به معضل وجود واسطه‌ها نیز اشاره کرد و گفت: آنان سودی چند برابر کشاورز برده و متاسفانه زارعین بهره زیادی از تلاششان نمی ‎ برند.
اهمیت حفاظت از منابع آبی و چگونگی بهره ‎ برداری صحیح از آنها بارها توسط رسانه ‎ ها مورد تاکید قرار گرفته و با وجود حساسیتی که در این باره داشته ‎ اند چند وقتی است که از سوی مسئولین نامحرم تلقی شده و در آخرین اقدام از ورود آنها به جلسه شورای حفاظت منابع استان ممانعت به عمل آمد که حال سوال اینجاست وضعیت این منابع به چه صورتی است که در پشت درهای بسته باید گفته شود؟
مطالبه عمومی مردم دانستن این موضوع بوده و رسانه ‎ ها به عنوان چشم و گوش جامعه منتظر پاسخگویی مسئولین هستند و در آخر سوالی که چند وقت پیش نیز پرسیده شد را تکرار می ‎ کنیم:
سرنوشت سند جامع راهبردی خشکسالی استان چه شد؟ رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی مدعی بوده که آماده اجرایی شدن است. مسئولین اعلام کنند چه زمانی عملیاتی می ‎ شود چراکه صِرف جلسه برای لرستان تشنه آب نمی ‎ شود.