بزرگنمايي:

لر آنلاین -  سمندر لرستانی گونه جانوری منحصر به فرد در استان لرستان است که در سال های اخیر به دلیل حضور ناخواسته اش بر سفره هفت سین در معرض قاچاق و انقراض قرار گرفته است.
  این گونه 14 سانتی متری بومی ایران بوده و تنها در لرستان و در مرز با استان خوزستان یافت می شود.
در کل خاورمیانه هشت گونه سمندر وجود دارد که پنج مورد آن در ایران یافت می شود و یکی از این پنج گونه، سمندر لرستانی است.
به گفته کارشناسان در لرستان زیستگاه‎های این گونه منحصر به فرد شناسایی شده و این‎گونه تکامل بسیار پیدا کرده که می‎توان از آن به عنوان فسیل زنده نام برد ؛ چرا که توانسته خود را با شرایط سازگار کند.
سمندر لرستانی در محیطی از بقایای جنگل های بلوط که حاوی آب های خنک باشد زیست کرده و بر پشت خود خال ها یا نوارهای زرد و نارنجی چشمگیر روی زمینه قهوه ای داشته و زیر بدنشان زرد یا نارنجی قرمز است.
سمندر لغتی عربی است و به جانوری می گویند که شبیه سوسمار است و در آب و خشکی زیست می کند و چهار پا دارد ، پوستش تیره رنگ همراه با لکه های زرد و قدش حدود 25 سانتی متر و از حشرات تغذیه می کند و نام های ایرانی آن شامل آذرتش ، آذرشین ، آذرنشین می باشد و به زبان فرانسه به نام سالاماندر شناخته می شود.
سمندر از مصادیق بارز تنوع زیستی در لرستان به شمار می رود و اغلب زیستگاه های این جانور در مناطق جنوبی این استان هستند.
در سالهای اخیر موضوع قاچاق سمندر لرستانی به یکی از چالشهای مهم محیط زیست زاگرس مبدل شده است؛موضوعی که همه ساله با نزدیک شدن به ایام نوروز شتاب بیشتری می گیرد.
گفته می شود ، نخستین عاملی که موجب شد سمندر لرستانی روند انقراض را آغاز کند، قاچاق بیش از حد این گونه به دست سوداگران حیات وحش بود.
یکی دیگر از عوامل به خطر افتادن سمندر لرستانی، تغییر اقلیم و خشکسالی های پی در پی در سال های گذشته بود که متاسفانه تاثیرات بسیار منفی بر روی جمعیت و زیستگاه این گونه بر جای گذاشت.
اکنون پای سمندر به نشست کشورهای عضو قرارداد حمایت از گونه های طبیعی کشیده شده و با توجه به قرار گرفتن سمندر لرستانی در لیست قرمز سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست به درخواست سازمان محیط زیست ایران ممنوعیت خرید و فروش بین المللی این گونه در دستور کار اجلاس ساتیس قرار دارد.
معاهده ساتیس، معاهده ای است که در سال 1973 به منظور جلوگیری از تجارت گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض ایجاد شد که ایران نیز عضو این معاهده است.
از جمله عواملی که سبب شد تا نام این جاندار در لیست انقراض قرار گیرد پوست زیبای این جاندار بود ، بطوریکه در طول سال های گذشته این جاندار در بازارهای داغ نوروزی همراه با ماهی گلد فیش ( گلی ) با تعداد فراتر از میلیونی عرضه می شد.
**سمندر لرستانی در زمینه فیزیکی و مطالعاتی در لرستان حمایت می شود
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان می گوید: گونه جانوری سمندر لرستانی از مصادیق بارز تنوع زیستی در این استان است که به عنوان یکی از نام های معتبر جهانی این حوزه در لیست قرمز سازمان های بین المللی مدافع محیط زیست ثبت شده است.
مهرداد فتحی بیرانوند با اشاره به اینکه سمندر لرستانی گونه ای اندمیک است، اظهار کرد: از مجموع هشت گونه سمندر موجود در خاورمیانه ، پنج نوع آن در ایران زیست می کنند.
به گفته وی تنوع زیستی موجود در ایران و لرستان نیازمند حفاظت ویژه برای حمایت و بقاست و به همین منظور تجارت و انتقال این گونه جانوری در جهان ممنوع شده است.
وی بیان کرد: سمندر لرستان که شهرت جهانی دارد، یک سرمایه ملی برای این استان بشمار می رود که می توان از زیستگاه های این گونه جانوری با قابلیت های اکولوژیکی نهایت استفاده را کرد و زمینه جذب گردشگران و دوستداران محیط زیست بویژه این گونه منحصر به فرد را فراهم کرد.
به گفته وی 90 درصد زیستگاه های سمندر دراین استان واقع شده است.
وی همچنین بیان کرد: زیستگاه های سمندر لرستانی دارای پراکندگی است و برخی زیستگاه ها دارای تعداد محدود از این جانور هستند که این امر حفاظت آنها را سخت می کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان ادامه داد: منطقه وژن آب در این استان که یکی از این زیستگاههاست با وسعت900 هزارهکتار سال گذشته در شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه پناهگاه حیات وحش مجوز گرفته است و دارای یک پاسگاه سیار در منطقه تنگ هفت و یک پاسگاه سیار می باشد.
وی اظهار کرد: پرونده منطقه سمندر 2 با وسعت23 هزاردر شورای عالی حفاظت محیط زیست مطرح شده است و مراحل تصویب منطقه حفاظت شده در حال پیگیری است.
** قاچاق سمندر لرستانی ممنوع است و پیگرد قانونی دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان همچنین با اشاره به اهمیت حفاظت از این گونه جانوری گفت: با هرگونه قاچاق سمندر لرستانی در ایام نوروز برخورد می شود.
وی افزود: سمندر از جمله دوزیستان کمیاب و ارزشمند است که در سال های اخیر با توجه به افزایش عوامل تهدید کننده طبیعی و انسانی همچون خشکسالی و خرید و فروش توسط افراد فرصت طلب و سودجو در ایام قبل از نوروز در بازارهای داخل و خارج از کشور، شرایط زیستی و جمعیتی آن را به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است.
فتحی بیرانوند بیان کرد: این گونه از سوی اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست ( IUCN ) در فهرست قرمز و کنوانسیون حمایت از گونه های نادر و کمیاب جهان (CITES) در ضمیمه یک که تجارت و خرید و فروش را ممنوع می کند، قرار گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه این اداره کل در راستای جلوگیری از قاچاق این گونه جانوری تدابیری اتخاذ کرده تصریح کرد: با توجه به کوهستانی بودن زیستگاه ها و برخی مشکلات اجرایی امر حفاظت، گاهی مواردی چند از این گونه در بازارهای فروش آبزیان تزیینی و آکواریوم های نگهداری ماهیان ایام نوروزی در سراسر کشور مشاهده شده است.
وی با بیان اینکه تاکنون 30 زیستگاه سمندر لرستانی در این استان شناسایی شده، ادامه داد: این زیستگاه ها در حوزه جغرافیایی جنوب خرم‌آباد و پلدختر قرار دارند و به تازگی نیز هفت زیستگاه جدید این گونه جانوری شناسایی شده است.
**نقشه پراکنش سمندر لرستانی تدوین شده است
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان همچنین اظهار کرد:با توجه به محدودیت پراکنش این گونه نادر نقشه پراکنش سمندر لرستانی تدوین شده و با انجام مطالعات تکمیلی و بررسی تمامی عرصه‌های طبیعی مناطق، امید است تمامی زیستگاه‌های سمندر جهت مطالعات و حفاظت هرچه بیشتر شناسایی شود.
به گفته وی براساس تحقیقات علمی و میدانی انجام شده،زیستگاه این گونه جانوری بیشتر در حوالی آبشارهاست و مطالعات اکولوژیکی این جانور نشاندهنده نیاز وی به آب پر اکسیژن است.
وی با بیان اینکه ویژگی سمندر لرستانی نسبت به دیگرگونه ها، خط طولی پشت آن است، گفت: سیلاب ها یکی از عوامل از بین رفتن این گونه اندمیک در لرستان است چراکه این رویداد موجب انتقال سمندر لرستانی از طریق سیلاب به دیگر مناطق می شود.
وی افزود: متاسفانه عوامل طبیعی و برخی اقدامات انسانی موجب شده تا امروز گونه سمندر لرستانی در ردیف جانور در حال انقراض و تهدید قرار گیرد.
فتحی بیرانوند با بیان اینکه در حال حاضر محل جدیدی از زیستگاه سمندر کوهستانی لرستان ثبت شده ادامه داد : طبق آخرین مصوبه شکار و صید شورای عالی محیط زیست جریمه هر قطعه سمندر کوهستانی لرستان مبلغ سه میلیون ریال است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: در راستای مبارزه با قاچاق این گونه جانوری در استان چندین کارگروه آمایش محیط زیست برگزار شده و با کمک دستگاه های مرتبط و با احداث چندین پاسگاه سیار و ثابت از امکان هرگونه قاچاق سمندر جلوگیری شده است.
فتحی بیرانوند ادامه داد: در این راستا بر اساس گزارشات سازمان حفاظت محیط زیست کشور هیچگونه قاچاق سمندر اعلام نشده است.
وی با بیان اینکه این امر باعث افزایش جمعیت سمندر شده است اظهار کرد: علاوه بر حراست فیزیکی این گونه منحصر به فرد در حوزه علمی نیز برای نخستن بار مورد مطالعه قرار گرفته است و چندین رساله دکتری و قرارداد در این زمینه با دانشگاه ها منعقد شده است.
**6 اکیپ فعال محیط بانی بر جلوگیری از قاچاق سمندر لرستانی نظارت دارد
مدیرکل حفات محیط زیست لرستان همچنین گفت: قاچاق سمندر لرستانی در سال های گذشته شدت بیشتری یافته بود که در حال حاضر با توجه به اقدامات حفاظتی گسترده قاچاق این گونه بسیار به ندرت انجام شده است.
فتحی بیرانوند اظهار کرد: با برگزاری چندین کارگاه آموزشی طرح های پژوهشی جهت حفاظت و آموزش جوامع محلی در راستای جلوگیری از قاچاق سمندر لرستانی اقدام شده است.
وی بیان کرد: با نزدیک شدن به ایام عید نوروز اقدامات حفاظتی گسترده تری در این راستا انجام می شود و به صورت مستمر پنج اکیپ نظارتی بر جلوگیری از قاچاق سمندر لرستانی در شهرستان های خرم آباد، پلدختر فعال می شوند.
به گفته وی سه پاسگاه سیار و سه تیم گشت و کنترل در مناطق جنوب خرم آباد و پلدختر مستقر شده است.